دفیبریلاتور کاشتنی قلبی (ICD) چیست؟

الکتروشوک قلبی یا دفیبریلاسیون (Defibrillation) یک روش درمانی است که برای بازگرداندن ضربان قلب به حالت طبیعی پس از آریتمی و ایست قلبی استفاده می‌شود. در این روش با استفاده از الکترودها، جریان الکتریکی به قلب اعمال می‌شود تا ضربان قلب را به حالت نرمال بازگرداند. فناوری دفیبریلاتور کاشتنی قلبی پس از دهه 1950 معروف شد و امروزه به عنوان یک روش مؤثر و پایدار در درمان بسیاری از بیماران با مشکلات قلبی استفاده می‌شود.

الکتروشوک در ناهنجاری‌های قلبی پالس الكتريكي به صورت كاملاً كنترل شده به قلب اعمال می‌کند و باعث بازگشت ضربان به حالت طبیعی می‌شود. در این مقاله به بررسی عملکرد الکتروشوک قلبی، نحوه استفاده از آن در درمان بیماران قلبی، فواید و مزایای استفاده از این روش و عوارض جانبی آن پرداخته خواهد شد.

الکتروشوک قلبی چیست؟

دفیبریلاسیون (الکتروشوک قلبی) استفاده از جریان الکتریکی برای کمک به قلب برای بازگشت به ریتم طبیعی است. الکتروشوک در ناهنجاری‌های قلبی زمانی مؤثرتر است که کادر درمان شوک را در اسرع وقت پس از شروع آریتمی وارد کند. آریتمی می‌تواند باعث مشکلاتی مانند غش، سکته مغزی، حمله قلبی و حتی مرگ ناگهانی قلبی شود. با دفیبریلاسیون الکتریکی، یک شوک پرانرژی به قلب فرستاده می‌شود تا ریتم را به حالت طبیعی باز گرداند.

کاربرد دفیبریلاسیون در شرایط و ناهنجاری‌های گوناگون قلبی

برخی از مواردی که از الکتروشوک قلبی برای بهبود علائم آن‌ها استفاده می‌شود، شامل موارد زیر هستند:

1. ایست قلبی: شرایطی که در آن فرد به طور ناگهانی هشیاری خود را از دست داده، به محیط پاسخگو نیست و نبض ندارد.
2. فیبریلاسیون بطنی (VF): یک ریتم متلاطم و نامنظم قلب که از پمپاژ مؤثر خون توسط قلب جلوگیری می‌کند.
3. تاکی‌کاردی بطنی (VT): عملکرد سریع و غیرطبیعی قلب که از بطن‌ها منشأ می‌گیرد و در صورت عدم اصلاح می‌تواند منجر به ایست قلبی شود.
4. موارد خاصی از فیبریلاسیون دهلیزی (AF): اگرچه دفیبریلاسیون همیشه انتخاب اول درمانی برای AF نیست، اما ممکن است در شرایط اضطراری استفاده شود.

انواع دستگاه دفیبریلاتور

از دستگاه‌های مختلفی برای اعمال الکتروشوک در ناهنجاری‌های قلبی استفاده می‌گردد. این دستگاه‌ها به پنج دسته تقسیم می‌شوند.

1. دستگاه شوک الکتریکی خارجی خودکار (Automated External Defibrillator):

معروف‌ترین دستگاه‌های الکتروشوک در ناهنجاری‌های قلبی، دفیبریلاتورهای خارجی خودکار (AED) هستند که از پالس‌های الکتریکی برای درمان ایست قلبی در چند دقیقه اول آریتمی استفاده می‌کنند. پس از اتصال به بدن، پدهای الکترود شروع به تشخیص بی‌نظمی می‌کنند. این دستگاه‌ها می‌توانند فیبریلاسیون و تاکی‌کاردی بطنی را شناسایی کنند. اگر دستگاه متوجه یکی از این ریتم‌های نامنظم قلب شود، برای بازگرداندن نبض بیمار شوک وارد می‌کند.

2. دستگاه شوک الکتریکی خارجی دستی (Manual External Defibrillator):

دستگاه‌های MED عمدتاً توسط تکنسین‌هایی آموزش‌دیده استفاده می‌شود. برخلاف AED و سایر دستگاه‌ها، دفیبریلاتورهای خارجی دستی نیاز دارند تا کاربر فرکانس ضربه خاصی را انتخاب کند و شوک را در زمان معینی اعمال کند. آن‌ها به طور خودکار ضربان قلب بیمار را تشخیص نمی‌دهند و ولتاژ را برای کاربر انتخاب نمی‌کنند. به عبارت دیگر، این سیستم به جای تکیه بر ویژگی‌های خودکار کاملاً دستی است.

3. دستگاه دفیبریلاتور کاشتنی (Implantable Cardioverter Defibrillators):

دفیبریلاتورهای قلبی قابل کاشت، تجهیزات پزشکی هستند که جراحان در بدن بیمار کاشت می‌کنند. پزشکان ICD را در زیر استخوان ترقوه بیمار نصب می‌کنند. سیم‌های نازک به قلب متصل می‌شوند و دستگاه باتری دار در صورت تشخیص ضربان قلب نامنظم، شوک الکتریکی به قلب می‌فرستد. مدل‌های جدیدتر به عنوان ضربان‌ساز نیز عمل می‌کنند.

4.    دستگاه دفیبریلاتور پوشیدنی (Wearable Cardioverter Defibrillators):

دفیبریلاتورهای پوشیدنی (WCD) دستگاه‌های دفیبریلاسیون هستند که بیماران به عنوان جلیقه زیر لباس خود می‌پوشند. حسگرهای موجود در WCD می‌توانند آریتمی بطنی را تشخیص دهند. اگر چنین شود، WCD یک شوک برای درمان و بازیابی ضربان قلب کاربر اعمال می‌کند. WCDها کاملاً خودکار هستند و برای وارد کردن یک شوک نجات‌دهنده نیازی به حضور افراد ناظر یا متخصص پزشکی ندارند. در اصل، WCDها نسخه خارجی و قابل جابه‌جایی یک ICD هستند.

اتفاقات قبل، هنگام و بعد از دریافت الکتروشوک در ناهنجاری‌های قلبی

دانستن پیشامدهایی که در زمان الکتروشوک در ناهنجاری‌های قلبی رخ می‌دهد می‌تواند برای شما مفید باشد.

قبل از الکتروشوک، تا زمانی که دفیبریلاتور آماده شود، تکنسین یا پزشک می‌تواند با انجام CPR ریسک را کاهش دهد. همچنین باید قبل از شوک اطمینان حاصل شود بدن فردی با بدن بیمار تماس نداشته باشد.

هنگام شوک، دو پد روی سینه قرار می‌گیرند. یکی از پدها زیر شانه راست و دیگری زیر نوک پستان چپ قرار خواهد گرفت. دفیبریلاسیون برای مدت کوتاهی ماهیچه قلب را متوقف می‌کند تا به قلب اجازه تولید یک تکانه الکتریکی و شروع ریتمی طبیعی را بدهد.

بعد از شوک، تکنسین دوباره CPR را به مدت دو دقیقه انجام می‌دهد و نبض و ریتم قلب را بررسی می‌کند. در صورت لزوم، آن‌ها CPR بیشتری انجام می‌دهند و شوک دیگری به شما وارد می‌کنند. همچنین اگر دفیبریلاسیون مؤثر نبود، از داروهایی مانند اپی‌نفرین یا آمیودارون استفاده می‌شود. در نتیجه مراقبت های بعد از نصب دفیبریلاتور می تواند تا حد زیادی از ایجاد این عوارض جلوگیری کند.

از دیگر سندروم هایی که به موجب ناهنجاری قلبی می توانند سبب ایست قلبی شوند و استفاده از دفیبریلاسیون در آن برای بازگرداندن بیمار ضروری است، سندورم QT طولانی قلب است.

عوارض دفیبریلاسیون قلبی

دفیبریلاسیون با خطرات و مشکلات احتمالی همراه است اما مزایای نجات جان با استفاده از الکتروشوک در ناهنجاری‌های قلبی به وضوح بیشتر از معایب آن است. برخی از خطرات و عوارض احتمالی شامل:

1. سوختگی پوست: به علت وارد شدن شوک الکتریکی ناگهانی به پوست، احتمال سوختن و آسیب به بافت آن وجود دارد.
2. عوارض ناشی از بیهوشی مانند آمبولی مغزی که در بیماران AF احتمال رخ دادن آن وجود دارد و پزشک معالج ممکن است برای اطمینان از عدم وجود لخته، اکوکاردیوگرافی مری را درخواست نماید.

چه زمانی باید به پزشک خود مراجعه کنم؟

افرادی که بعد از الکتروشوک در ناهنجاری‌های قلبی نجات پیدا می‌کنند، به احتمال زیاد دوباره دچار حادثه می‌شوند. به همین دلیل است که پزشک در صورت عدم درمان علت حادثه، از ICD برای بیمار خود استفاده می‌کند. برای اطمینان از اینکه ICD کار خود را به درستی انجام می‌دهد، به معاینات منظم نیاز است. این دستگاه معمولاً پس از پنج تا هفت سال نیاز به تعویض باتری دارد.

یادداشت پایانی از متخصصان کلینیک آریتمی تهران – توانیر

اگر دفیبریلاسیون دریافت کرده‌اید یا ICD دارید، به مصرف داروهایی که پزشک برای شما تجویز کرده است ادامه دهید. همچنین باید به طور منظم به پزشک خود مراجعه کنید تا مطمئن شوید که ICD شما درست کار می‌کند. اگر الکتروشوک در ناهنجاری‌های قلبی شما در شرایط نامناسبی اتفاق افتاده باشد، ممکن است ماه‌ها یا سال‌ها زمان نیاز داشته باشید تا بدن خود را به حالت قبل برگردانید. انجام انواع درمان می‌تواند به بهبود شما کمک کند، اما زمان و صبر می‌طلبد. در صورت دریافت دفیبریلاسیون، می‌توانید از راهنمایی و همراهی دکتر سهرابی متخصص قلب و عروق در شهریار بهره‌مند شوید.