علت تپش قلب در دوران بارداری چیست؟

_{۳۰۶۱ کلمه زمان مطالعه ۱۷ دقیقه}

تپش قلب در دوران بارداری یکی از مشکلات رایج میان بانوان باردار است. تپش قلب در بارداری اگر چه در بسیاری از موارد خطرناک نیست، اما گاها می‌تواند منجر به آریتمی‌های قلبی خطرناک گردد. به طور کلی، در طی فرایند بارداری، تغییرات فیزیولوژیکی در قلب بانوان رخ می‌دهد. این تغییرات می‌تواند از تغییرات هورمونی شدید در این دوران، بالا رفتن حجم پلاسمای خون و یا افزایش سطح آدرنالین و نورآدرنالین ناشی شود.

نارسایی‌ها و احساس تپش قلب در دوران بارداری ممکن است در اثر کانون‌های آریتمی نهفته که از قبل وجود داشته‌اند، به وجود آیند. در چنین شرایطی یک فرد باردار باید حتما زیر نظر یک پزشک متخصص قلب و عروق و آریتمی  قرار گرفته و وضعیت وی کاملا بررسی گردد.

تپش قلب در دوران بارداری چیست؟

از رایج‌ترین مشکلات  ممکن است برای مادر باردار رخ دهد، احساس تپش قلب در اوایل بارداری است. تپش قلب و بالا رفتن تعداد ضربان قلب در خانم  باردار به دلایل مختلفی می‌تواند بروز کند. در واقع، دلیل اصلی بروز این اختلال  قلبی، تغییرات فیزیولوژیکی است که در قلب مادران باردار به وجود می‌آید.

البته این تغییرات در عمده موارد کاملا طبیعی و عادی است و خطری برای مادر و جنین ندارد. با این حال، در برخی موارد که تشدید ضربان از یک کانون آریتمی نهفته ناشی می‌شود، می‌تواند خطرآفرین باشد. به طوری که می‌تواند حتی شخص را مستعد ابتلا به آریتمی‌های قلبی کند.

بر اساس آمار به دست آمده، در حدود ده تا دوازده درصد از مرگ و میرها در دوران بارداری به بروز بیماری‌های قلبی در این گونه افراد مربوط می‌شود. به همین دلیل نباید این موضوع را کم اهمیت دانست و لازم است به محض احساس تپش قلب در دوران بارداری به یک متخصص قلب و عروق مراجعه نمود.

هر چند در بسیاری از موارد، با توجه به توصیه‌های پزشک متخصص و یا استراحت می‌توان این دوران را به سلامت و به دور از نگرانی پشت سر گذاشت.

تپش قلب در دوران بارداری چگونه بروز می‌کند؟

احساس تپش قلب در دوران بارداری یک امر نسبتا طبیعی و خوش خیم قلمداد می‌شود؛ البته تا زمانی که بررسی‌های تخصصی عامل دیگری را نشان ندهد. در طی فرایند بارداری، یک مادر باردار ممکن است به یکی از حالت‌های زیر دچار شود:

• تاکی کاردی سینوسی یا تند شدن ضربان قلب
• ایجاد ضربان‌های زودرس ناشی از دهلیزها
• ایجاد آریتمی ناشی از کانون‌های نهفته که تاکنون شناسایی نشده‌اند

در دو مورد اول، معمولا پزشک متخصص با ارائه چند توصیه مناسب و کاربردی به بهبود وضعیت بیمار کمک خواهد کرد. زیرا ضربان‌های زودرس ناشی از دهلیزها و یا بالا رفتن ضربان قلب (تاکی کاردی) اختلالی در روند بارداری افراد ایجاد نخواهد کرد.

یعنی بیمار تنها با استراحت و بالا بردن قدرت تحمل خود می‌تواند این دوران را به خوبی پشت سر بگذارد. معمولا توصیه‌های پزشک در این گونه موارد نگرانی را از مادر باردار و خانواده او دور خواهد کرد. اما شرایط ایجاد شده در حالت سوم خطرناک بوده و نباید به حال خود رها شود.

علت تپش قلب در بارداری چیست؟

تپش قلب در بارداری نشانه چیست؟ تپش قلب در دوران بارداری یک حالت شایع و طبیعی است که تقریبا همه مادران  آن را تجربه می‌کنند. تغییرات فیزیولوژیکی که در قلب مادران باردار به وجود می‌آید، عامل اصلی بروز تپش قلب در دوران بارداری است. با این حال، عوامل مادرزادی ناشناخته و یا جراحی‌های ناشی از دوران کودکی نیز می‌توانند عامل این نوع تپش‌ها باشند. این گونه عوامل در موارد نادری ممکن است به آریتمی‌های قلبی منجر شوند.

اما این که چرا بانوان باردار مستعد ابتلا به آریتمی‌های قلبی هستند و یا اینکه چرا بروز آریتمی در دوران بارداری بیشتر است، سوالات مهمی هستند که باید به آن ها پاسخ داد. در ادامه عوامل منجر به ایجاد تپش قلب در دوران بارداری و اهمیت ایجاد آریتمی‌های قلبی در تپش قلب در اوایل بارداری و جنسیت را توضیح خواهیم داد.

تپش قلب در دوران بارداری ؛ بالا رفتن حجم پلاسمای خون

اولین و مهم‌ترین تغییر فیزیولوژیکی که در بدن مادران باردار رخ می‌دهد، افزایش حجم پلاسما و مقدار خون موجود در بدن است. به این معنا که حجم پلاسمای خون یک زن باردار حدود 40 درصد نسبت به دوران عادی بیشتر می شود.

در نتیجه، مقدار مقاومت رگ‌ها کاهش پیدا کرده و در نهایت گشاد شدگی رگ‌ها را در پی خواهد داشت. این افزایش حجم خون و بازتر شدن عروق خونی در دوران بارداری امری عادی محسوب می‌شود. علت این حالت افزایش برون دهی قلب و خونرسانی صحیح و کافی به جنین است تا رشد آن به صورت طبیعی انجام گیرد. به این ترتیب، افزایش تپش قلب در دوران بارداری با این شرایط کاملا عادی خواهد بود.

تپش قلب در دوران بارداری‌؛ اختلال الکتریکی در دهلیزها

افزایش حجم پلاسما در دوران حاملگی باعث وارد شدن  فشار اضافی بر روی قسمت‌های مختلف ساختمان قلب از جمله دهلیزها و جدار دهلیزها، می‌گردد. در اصل، سلول‌های دهلیزهای قلب، تحت کشیدگی اضافی و فشار قرار می‌گیرند.

ایجاد این کشیدگی‌ها باعث می‌شود تا برخی کانال‌های یونی موجود در جدار دهلیزها (موسوم به میوسیت‌ها) تحریک گردند. این نوع تحریک‌ها به معنای ایجاد اختلال الکتریکی در جدار دهلیزها خواهد بود. البته لازم است بدانید که در بطن‌ها نیز اتفاق مشابه می‌افتد. با این حال، سهم این نوع اختلالات الکتریکی ناشی از بطن‌ها بسیار کمتر از سهم دهلیزها خواهد بود.

یکی از پارامترهای مهم در بحث آریتمی‌های قلبی، زمان تحریک ناپذیری نام دارد. تغییرات الکتریکی ایجاد شده در دهلیزها باعث می‌شود تا سرعت هدایت خون در عضله دهلیزی کاهش پیدا کند. این اختلال باعث کوتاه‌تر شدن زمان تحریک ناپذیری شده و تعداد ضربان افزایش پیدا می‌کند؛ در نتیجه، ایجاد آریتمی در دهلیزها و تپش قلب در دوران بارداری را در پی خواهد داشت.

تپش قلب در دوران بارداری؛ افزایش سطح هورمون‌های اپی نفرین و آدرنالین

یکی از تغییراتی که در ساختار خونی بانوان باردار رخ می‌دهد، افزایش سطح اپی نفرین، نور اپی نفرین و آدرنالین و نور آدرنالین است. در واقع، سطح این هورمون‌ها در بانوان باردار در مقایسه با افراد معمولی حدود سی درصد بیشتر است.

افزایش سطح هورمون‌های یاد شده باعث می‌گردد تا تپش قلب در دوران بارداری شدت پیدا کرده و تاکی کاردی سینوسی ایجاد شود. در نتیجه این شرایط، امکان بروز آریتمی‌های قلبی در زنان باردار فراهم خواهد شد.

تپش قلب در دوران بارداری؛ وجود کانون‌های آریتمی نهفته

یکی دیگر از عواملی که می‌تواند منجر علت تپش قلب در بارداری شود، وجود کانون آریتمی نهفته در بیمار است. در واقع، گاهی افراد از زمان تولد و به صورت مادرزادی کانون‌های آریتمی را در ساختار قلب خود دارند.

اما این کانون‌ها تا کنون اختلالی ایجاد نکرده و یا شناسایی نشده‌اند. در دوران بارداری در اثر وجود تغییرات فیزیولوژیکی در قلب، این کانون‌های نهفته خودنمایی کرده و عملکرد قلب را با مشکل مواجه می‌سازند. در نتیجه ضربان قلب بالا رفته و احساس تپش قلب در دوران بارداری را در پی خواهد داشت. بسیاری از زنان باردار پس از روبرو شدن با چنین مشکلی با سوالی که آیا با وجود مشکلات آریتمی، تپش قلب در بارداری خطرناک است؟ روبرو می شوند.

به طور کلی، وجود کانون‌های آریتمی نهفته در قلب یک بانوی باردار می‌تواند منجر به تاکی کاردی سینوسی شود. همچنین، ضربان‌های زودرس در جدار دهلیزها از نتایج وجود این کانون‌ها هستند. تمامی این حالت‌ها نامنظمی در ضربان قلب و احساس تپش قلب در دوران بارداری را به وجود می‌آورند. در صورتی که بیماری زیر نظر پزشک متخصص کنترل و درمان شود، خطری مادر و جنین را تهدید نمی کند.

تپش قلب در دوران بارداری با چه علائمی همراه است؟

تپش قلب در دوران بارداری معمولا با بالا رفتن ضربان قلب همراه می شود. گاهی ممکن است افراد در اثر بروز تپش قلب شدید در این دوران، به سرگیجه نیز دچار شوند. سنکوپ و یا از دست دادن هوشیاری در اثر بروز آریتمی و تپش قلب در دوران بارداری نیز از جمله حالت‌هایی است که می‌توانند ایجاد گردند.

در هر یک از این موارد لازم است فرد به یک متخصص قلب و عروق معتبر،مانند دکتر سهرابی مراجعه کند. پزشک متخصص ضمن بررسی سوابق پزشکی بیمار و انجام معاینه دقیق، علت ایجاد تپش قلب شدید و نحوه درمان را تعیین خواهد کرد.

گرفتن نوار قلب و انجام آزمایش‌های خونی معمول نظیر آزمایش کم خونی از راه‌های تشخیصی برای بررسی علت تپش قلب در دوران بارداری به حساب می‌آیند. گاهی پزشک متخصص از نصب هولتر ضربان استفاده می‌کند تا وجود یا عدم وجود آریتمی در مادر را بررسی نماید. همچنین، نتیجه انجام اکوکاردیوگرافی تعیین کننده احتمال وجود بیماری‌های ساختمانی قلب خواهد بود.

گاهی لازم است با حذف دلایل احتمالی، علت دقیق تپش قلب در دوران بارداری را تشخیص داد. برای مثال، اگر وجود بیماری‌های سیستمی نظیر تیروئید، کم خونی و یا وجود انواع عفونت بررسی و حذف شوند، یافتن دلیل تپش قلب در دوران بارداری ساده‌تر خواهد بود.

تپش قلب در دوران بارداری در چه شرایطی نیاز به درمان دارد؟

احساس تپش قلب در دوران بارداری معمولا به درمان‌های جدی نیاز ندارد. در واقع، بسیاری از افرادی که با تپش قلب در دوران بارداری روبرو می‌شوند، از نوع تاکی کاردی سینوسی و یا ضربان‌های زودرس جدار دهلیزی هستند.

این نوع ضربان‌های بالا با کمی استراحت و رعایت نکات و توصیه‌های پزشک متخصص بهبود پیدا می‌کنند. به طور کلی، تپش‌های قلبی در دو حالت یاد شده هیچ گونه خطری برای مادر و جنین نداشته و حتی با وجود آن‌ها نیز می‌توان به راحتی دوران بارداری را پشت سر گذاشت.

اما همیشه هم نمی‌توان اختلالات و آریتمی‌های قلبی در دوران بارداری را با روش‌های ساده و یا استراحت درمان نمود. در برخی موارد ممکن است شرایط به قدری پیچیده باشد که فرد باردار به درمان‌های تخصصی نیاز پیدا کند. وجود کانون‌های نهفته آریتمی که معمولا به صورت مادرزادی وجود دارند، از جمله این موارد هستند.

تغییرات فیزیولوژیک ایجاد شده در دوران بارداری باعث می‌شوند تا این کانون‌ها عملکرد قلب را مختل کرده و احساس تپش قلب در دوران بارداری را در پی داشته باشند. در نتیجه لازم است افراد زیر نظر یک پزشک متخصص قلب خوب تحت بررسی، تشخیص و درمان قرار گیرند.

یکی دیگر از حالت‌هایی که بانوان باردار باید تحت نظر یک متخصص قرار گیرند زمانی است که فرد در کودکی یا سنین بالاتر جراحی قلب داشته باشد. همچنین، ممکن است ساختمان قلبی شخص باردار تغییراتی داشته باشد.

این افراد معمولا تا پیش از بارداری مشکلی نداشته و زندگی سالمی دارند. اما ممکن است در دوران بارداری مستعد آریتمی شوند. در نتیجه باید تحت نظر قرار گیرند تا در صورت بروز هرگونه اختلال خطرناک یا آریتمی قلبی اقدامات لازم انجام گیرد.

نوار قلب در دوران بارداری چه تفاوتی با نوار قلب عادی دارد؟

در بسیاری از موارد ممکن است پزشک متخصص برای بررسی وضعیت سلامت قلب مادر و جنین گرفتن نوار قلب را تجویز نماید. تهیه نوار قلب در دوران بارداری معمولا تغییراتی را نشان می‌دهد که به دلیل شرایط ویژه بانوی باردار است.

در واقع، نوار قلب بانوان باردار نسبت به حالت عادی تغییراتی غیرطبیعی خواهند داشت. برای مثال، ممکن است نوار قلب، وجود تاکی کاردی سینوسی را نشان دهد. همچنین، در اثر تغییراتی که در هدایت داخل دهلیزها رخ می‌دهد، انتظار مشاهده نوار قلبی غیرطبیعی را خواهیم داشت.

یکی از دلایل دیگری که باعث می‌شود تا نوار قلب بانوان باردار متفاوت باشد، تاثیری است که از فشار دیافراگم‌ها می‌گیرد. در اصل، زمانی که شکم مادر در اثر رشد جنین بزرگ می‌گردد، فشار وارد بر دیافراگم به سمت بالا افزایش می‌یابد. در نتیجه با چرخش قلب، تغییراتی در نوار قلب مادر ایجاد خواهد شد. این تغییرات معمولا در ماه‌های آخر بارداری شدیدتر خواهد بود.

وجود موج تی منفی در نوار قلب نیز از تغییرات شایع نوار قلب در دوران بارداری است. این مساله به تغییرات هورمونی شدید در دوران بارداری مربوط می‌شود که کاملا طبیعی است.

وجود اکتوپی یا ضربان‌های زودرس دهلیزی یا بطنی نیز در دوران بارداری رایج است و می‌تواند نوار قلب را تحت تاثیر قرار دهد.

درمان تپش قلب در دوران بارداری چگونه انجام می‌گیرد؟

در مواردی که بانوی باردار به تاکی کاردی سینوسی و یا تپش‌های زودرس جدار دهلیزی مبتلا می‌شود، نیاز به درمان تخصصی نیست. در چنین شرایطی همکاری بیمار با پزشک و انجام توصیه‌های او نگرانی‌ها را رفع خواهد کرد. اما در موارد پیچیده‌تر مانند وجود کانون‌های آریتمی نهفته ممکن است نیاز به درمان دارویی باشد.

لازم است بدانید که عمده داروهایی که برای درمان تپش قلب در دوران بارداری تجویز می شوند، می‌توانند برای جنین مضر باشند. به همین دلیل، مراجعه به یک پزشک متخصص قلب ماهر باعث می‌شود تا داروهایی برای فرد تجویز گردد که کمترین عوارض را در پی داشته باشد. هر چند در برخی موارد، پزشک متخصص هیچ گونه دارویی تجویز نخواهد کرد تا سلامت جنین به خطر نیفتد.

پزشک برای تشخیص علت تپش قلب در دوران بارداری چه می‌کند؟

مراجعه بانوان باردار به پزشک متخصص قلب و عروق معمولا زمانی است که فرد پیش از آن زمان با مشکل تپش قلب یا آریتمی روبرو نبوده است. حتی ممکن است این علائم پس از بارداری نیز تکرار نشود. با بروز این گونه علائم پزشک متخصص با انجام بررسی‌های کامل، وضعیت بیمار را به خوبی چک خواهد کرد. در واقع لازم است تمامی مشکلات احتمالی و بیماری‌های ساختمانی قلب که به صورت نهفته وجود دارند، بررسی شوند.

در بسیاری از موارد افرادی که از قبل از بارداری تحت نظر پزشکان متخصص قرار می‌گیرند، چکاپ‌های تخصصی در زمینه قلب و عروق نیز انجام خواهند داد. با این حال، در برخی موارد نیز ممکن است شرایط انجام این گونه معاینات و چکاپ‌ها برای افراد وجود نداشته باشد.

انواع آریتمی یا تپش قلب در دوران بارداری کدام‌اند؟

بر اساس نتایج به دست آمده، اکثر بانوان تنها به تپش قلب در دوران بارداری دچار می‌شوند و تا پیش از آن علائمی نداشته‌اند. آریتمی‌های مختلفی ممکن است در بانوان حامله منجر به تپش قلب در دوران بارداری شوند. با این حال، برخی از آن‌ها بسیار شایع تر خواهند بود.

یکی از مهم‌ترین و شایع‌ترین انواع آریتمی‌های قلبی در زنان باردار، بیماری تاکی کاردی فوق بطنی است. آمار نشان می‌دهد که حدود 30 تا 40 درصد از افرادی که به تپش قلب در دوران بارداری دچار می‌شوند، از نوع آریتمی تاکی کاردی فوق بطنی است. بررسی علت این نوع آریتمی اهمیت زیادی دارد. در صورت تکرار این نوع آریتمی در دوران بارداری، لازم است فرد تحت نظر یک پزشک متخصص دارو درمانی را آغاز نماید.

درمان تپش قلب در دوران بارداری چگونه انجام می‌شود؟

افرادی که به دلیل تپش قلب در دوران بارداری به اورژانس یا پزشک قلب و عروق مراجعه می‌کنند، بلافاصله باید تحت معاینه و بررسی قرار گیرند. در صورتی که آریتمی از نوع تاکی کاردی فوق بطنی باشد، پزشکان از طریق تحریک سیستم واگ به کاهش ضربان قلب کمک خواهند کرد. تحریک سیستم واگ برای از بین بردن تپش قلب در دوران بارداری باید تحت مانیتورینگ نوار قلب انجام گیرد.

گاهی ممکن است روش تحریک سیستم واگ برای برخی افراد پاسخگو نباشد. در این گونه موارد، لازم است از دارو درمانی استفاده شود. البته دارو درمانی در دوران بارداری حساسیت‌های بسیاری دارد که یک پزشک متخصص قلب و عروق خوب به آنها آگاهی کامل خواهد داشت. در ادامه به انواع روش‌های دارو درمانی برای تپش قلب در دوران بارداری اشاره خواهیم کرد.

مصرف داروی آدنوزین برای کنترل ضربان قلب

یکی از موثرترین و کم عارضه‌ترین داروهایی که در زنان باردار برای از بین بردن آریتمی‌های تاکی کاردی فوق بطنی و تپش قلب شدید به کار می‌رود، آدنوزین است. این دارو نیمه عمر بسیار پایینی دارد.

به طوری که تنها در چند ثانیه بعد از تزریق توسط سیستم آنزیمی بدن تجزیه شده و از بین می‌رود. به همین دلیل تزریق این دارو باید در سریع‌ترین زمان ممکن انجام شود تا به قلب برسد و ضربان را کاهش دهد. پایین بودن نیمه عمر دارو کمک می‌کند تا پیش از ورود به جفت و رسیدن به بدن جنین، از خون پاک شود. بنابراین، داروی آدنوزین هیچ عارضه‌ای برای جنین به همراه نخواهد داشت.

آدنوزین عمدتا در سرنگ های 6 میلی گرمی یافت می‌شود. برای یک بانوی باردار معمولا 12 میلی گرم تا 18 میلی گرم آدنوزین نیاز است. البته در افراد غیرباردار می‌توان از دوزهای پایین تر (6 میلی گرم) نیز استفاده نمود.

اما با توجه به بالا رفتن حجم پلاسمای خون در دوران بارداری (حدود 40 درصد)، بین 12 تا 18 میلی گرم آدنوزین لازم است تا تاثیر مناسب را داشته باشد. بنابراین، اگر در رسیدگی‌های اورژانسی، دو تا سه عدد آمپول 6 میلی گرمی برای قطع آریتمی به مادر تزریق شود، به هیچ عنوان جای نگرانی نخواهد داشت.

در لحظات اولیه تزریق دارو، ممکن است علائمی مانند گر گرفتگی، احساس تهوع و یا داغ شدن در مادر ایجاد گردد. اما این حالت‌ها کاملا طبیعی بوده و هیچ گونه خطری برای سلامت مادر و جنین ایجاد نخواهد کرد. به جرات می‌توان گفت که تزریق داروی آدنوزین، موثرترین و بی خطرترین دارو برای مادر و جنین خواهد بود. هر چند در مورد تکرار مصرف این دارو و عوارض آن هنوز نمی‌توان به صورت قطعی نظر داد.

مصرف وراپامیل برای کاهش تپش قلب و قطع آریتمی

داروی دیگری که در موارد اورژانسی برای قطع آریتمی در زنان باردار مورد استفاده قرار می گیرد، وراپامیل نامیده می‌شود. البته این دارو تنها در مواردی به کار می‌رود که داروی آدنوزین در دسترس نباشد. زیرا داروی وراپامیل نیمه عمر بیشتری نسبت به داروی آدنوزین در بدن دارد. در نتیجه امکان ورود به جفت و رسیدن به بدن جنین را دارد. داروی وراپامیل می‌تواند ضربان قلب جنین را کاهش دهد.

مصرف داروهای بتا بلاکر برای کنترل آریتمی

بتا بلاکرها نیز نوع دیگری از داروهای قابل استفاده برای قطع آریتمی هستند. اما این داروها نیز مانند وراپامیل از طریق جفت می‌توانند به جنین برسند و در عملکرد قلب او اختلال ایجاد کنند. بنابراین، استفاده از آن‌ها تنها در صورت صلاحدید پزشک و در غیاب آدنوزین مجاز خواهد بود.

در چه مواقعی می‌توان برای رفع تپش قلب در دوران بارداری از دارو استفاده کرد؟

اگر حمله قلبی، آریتمی یا همان تاکی کاردی فوق بطنی تنها یک بار در دوران بارداری رخ دهد، نیازی به تجویز داروی خوراکی نخواهد بود. در واقع، در بسیاری از موارد ممکن است فرد تنها یک بار دچار حمله شده و پس از مراجعه به اورژانس این موضوع کاملا برطرف شود.

اما در صورت تکرار حمله لازم است فرد از نظر وضعیت قلب و عروق به طور کامل بررسی شده و درمان را آغاز نماید. این کار از تکرار بیشتر حمله پیشگیری خواهد کرد.

لازم است بدانید که انتخاب بهترین دارو برای رفع تپش قلب در دوران بارداری بسیار اهمیت دارد. شدت عوارض بسیاری از داروها بر روی جنین هنوز مشخص نشده است و مطالعات در مورد این داروها همچنان ادامه دارد. مراجعه به یک پزشک متخصص ماهر و مجرب باعث می‌شود که نگرانی درباره مصرف بهترین دارو برای رفع تپش قلب در دوران بارداری به حداقل برسد.